POWSTANIE STYCZNIOWE NA KONKURS DLA KLAS GIMNAZJUM

Autor: Marta Wyrwal - października 25, 2016

POWSTANIE STYCZNIOWE NA KONKURS DLA KLAS GIMNAZJUM W RAMACH PRZYGOTOWANIA
POWSTANIE STYCZNIOWE W SZTUCE

Powstanie wybuchło 23 stycznia 1863 roku. Było wyrazem Polaków przeciwko rosyjskiej polityce.

LITERATURA

Powstanie styczniowe odnalazło swoje odbicie w literaturze pozytywizmu (praca u podstaw, uswiadamianie najuboższych warstw społecznych, wprowadzanie oświaty na tereny wsi).

„Lalaka” Bolesława Prusa

Bolesław Prus w swoim słynnym dziele prezentuje przekrój społeczeństwa polskiego na tle wydarzeń politycznych ówczesnych czasów. Jednym z wydarzeń jest zryw niepodległościowy z 1863 roku. Pierwsze wzmianki o powstaniu styczniowym pojawiają się już na samym początku, kiedy kupcy rozmawiaja o Stanisławie Wokulskim i represjach jakie go dotknęły po udziale w powstaniu. Został on zesłany na Syberię.

„Nad Niemnem” Eliza Orzeszkowa

Powstanie Styczniowe jest wprowadzone do powieści poprzez motyw Mogiły (uroczyska w lesie, na którym zginęło 40 powstańców). Teren należy do dóbr Korczyńskich. Powstańcy są wyidealizowani; problem podzielenia się ich na białych i czerwonych jest ledwie wspomniany w powieści, natomiast brak jest rozpamiętywania powstańczych pomyłek lub pytań o postawę chłopstwa.

Emilia Korczyńska, Teresa Plińska, Bolesław Kirło, Ignacy Orzelski, Darzeccy, Teofil Różyc to z kolei ludzie, których Mogiła nie interesuje, należa do wyższej swery właścicieli ziemskich nie czczą bowiem pamięci ludzi tam poległych. Wśród nich tylko Zygmunt Korczyński odważa się z nich śmiać (podczas rozmowy z matką).

Rodzina Bohatyrowiczów to chłopi z pobliskiej wsi, gdzie głęboka jest pamięć po powstaniu i jako jedyni w powieści czczą pamięć po powstańcach. Wymowna jest scena gdzie Alojzy Bohatyrowicz naprawia krzyż na mogile powstańców oraz czyta Pana Tadeusza – (powieść trafia od strzechy).

MALARSTWO

Artur Grottger Polonia (1863)

Artur Grottger zamierzał brać udział w powstaniu styczniowym i w tym celu w marcu 1863 roku przybył do Lwowa, aby stamtąd przedostać się do zaboru rosyjskiego. Powstrzymali go jednak przyjaciele, którzy wyperswadowali mu ten pomysł. Artysta był słabego zdrowia, a ponadto był jedynym żywicielem rodziny, dlatego ostatecznie nie zdecydował się na uczestnictwo w walce. Wraz z matką i siostrą wrócił do Wiednia.
Reprezentował XIX-wieczne podejście do sztuki i za swoją misję uważał zadedykowanie swojej twórczości sprawie niepodległości ojczyzny. Nie mogąc walczyć w powstaniu, starał się walczyć za pomocą swojej sztuki. Mimo że nigdy nie widział na własne oczy wydarzeń powstania styczniowego, stworzył dwie serie rysunków zadedykowanych temu wolnościowemu zrywowi: Polonia (wykonana w 1863 roku i przedstawiająca przebieg wydarzeń w Królestwie Polskim) oraz Lithuania (wykonana w latach (1864–1866) poświęcona Litwie). Stały się one patriotyczną inspiracją dla wielu pokoleń Polaków.
Część rysunków z cyklu Polonia Grottger narysował podczas krótkiego pobytu w kraju. Były to trzy pierwsze kartony cyklu: Branka, Kucie kos i Bitwa. Reszta prac powstała w wiedeńskiej pracowni artysty. W listopadzie 1863 roku rysunki zostały wystawione w salach Kunstverein. Cykl został zakupiony przez Węgra Jánosa Pálffy, który przekazał go muzeum budapesztańskiemu.
Cykl rysunków Artura Grottgera zatytułowany Polonia jest wykonany czarną i białą kredką na ciemnożółtych kartonach. Składa się on z 9 ułożonych chronologicznie prac zatytułowanych: Obraz symboliczny Polski (karta tytułowa), Branka, Kucie kos, Bitwa, Schronisko, Obrona dworu, Po odejściu wroga, Żałobne wieści, Na pobojowisku.