Klasa VIII, WOP 15.02.2025 r. Uzupełnienie
Temat: Polskie Państwo Podziemne.
Cel lekcji:
- poznam okoliczności powstania polskiego podziemia,
- dowiem się o działalności ruchu oporu na ziemiach polskich,
- dowiem się, kim byli kurierzy i cichociemni,
- zapoznam się z najsłynniejszymi akcjami polskiego ruchu oporu.
Do obejrzenia - PPP, Polimaty -PPP
Schemat PPP przygotowany przez polskie władze na uchodźstwie w 1944 r.
Polskie Państwo Podziemne, działając w latach 1939-1945 na terenach okupowanych przez Niemców i Sowietów, było fenomenem w ogarniętej wojną Europie. Jego początkiem było utworzenie 27 września 1939 r. Służby Zwycięstwu Polski, przekształconej w Związek Walki Zbrojnej, a następnie w AK. Polskie Państwo Podziemne kierowane było przez władze RP na uchodźstwie: prezydenta, rząd i Naczelnego Wodza oraz ich krajowe przedstawicielstwa.
Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie
- Rząd Rzeczypospolitej Polskiej istniejący w latach 1939–1990, będący legalną kontynuacją władz II Rzeczypospolitej, zmuszonych opuścić Polskę po agresji III Rzeszy i ZSRR na nią we wrześniu 1939 i okupacji całego terytorium Polski przez agresorów.
- Siedzibą rządu był Paryż, później Angers (na zasadzie eksterytorialności), a od końca czerwca 1940 (kapitulacji Francji) – Londyn.
- Do 5 lipca 1945 r. był powszechnie uznawany na arenie międzynarodowej (z wyjątkiem ZSRR oraz III Rzeszy i jej sojuszników) za jedyny legalny rząd Polski; po tej dacie utracił status podmiotu prawa międzynarodowego, jednak mimo to funkcjonował nadal, aż do pierwszych powszechnych wyborów prezydenckich w Polsce w 1990 r. Władze RP na uchodźstwie zakończyły swoją działalność po wyborze i zaprzysiężeniu Lecha Wałęsy na prezydenta Polski i przekazaniu mu insygniów prezydenckich przez ostatniego prezydenta RP na uchodźstwie – Ryszarda Kaczorowskiego.
Premierzy w okresie wojennym: Władysław Sikorski (dwukrotnie), August Zaleski, Stanislaw Mikołajczyk i Tomasz Arciszewski.
Prezydent Władysław Raczkiewicz
1. Początki ruchu oporu w Polsce - już w pierwszych miesiącach okupacji w Polsce powstało ponad 300 organizacji konspiracyjnych.
2. Powstanie
ogólnokrajowych organizacji zbrojnych – pion wojskowy Polskiego Państwa
Podziemnego
a. na rozkaz marsz. Edwarda Śmigłego-Rydza we
wrześniu 1939 r. powstała Służba Zwycięstwu Polski, której dowódcą został gen.
Michał Tokarzewski-Karaszewicz
b. 13 XI
1939 r. gen. Władysław Sikorski powołał Związek Walki Zbrojnej (ZWZ)
c. 14 II
1942 r. ZWZ został przekształcony w Armię Krajową (AK)
d. dowódcy
ZWZ-AK
– pierwszym
dowódcą ZWZ był gen. Kazimierz Sosnkowski, którego Komenda Główna działała we Francji
– pierwszym
Komendantem Głównym w kraju został w czerwcu 1940 r. gen. Stefan Rowecki-„Grot”
–aresztowany przez gestapo w VI 1943 r.
– w czerwcu 1943 r. Komendantem Głównym Armii Krajowej został gen. Tadeusz Komorowski-„Bór”
AK od początku była organizacją masową, zwiększającą szeregi przez werbunek ochotników i kontynuowanie akcji scaleniowej, rozpoczętej przez Związek Walki Zbrojnej. W latach 1940-1944 do AK przystąpiły m.in.: Tajna Armia Polska, Polska Organizacja Zbrojna "Znak", Gwardia Ludowa PPS-WRN, Tajna Organizacja Wojskowa, Konfederacja Zbrojna, Socjalistyczna Organizacja Bojowa, Polski Związek Wolności oraz częściowo Narodowa Organizacja Wojskowa, Bataliony Chłopskie i Narodowe Siły Zbrojne.
Liczba zaprzysiężonych żołnierzy AK wynosiła na początku 1942 roku ok. 100 tys., zaś w lecie 1944 roku już ok. 380 tys., w tym: ok. 10,8 tys. oficerów, 7,5 tys. podchorążych i 87,9 tys. podoficerów. Kadra AK rekrutowała się z oficerów i podoficerów armii przedwrześniowej oraz z absolwentów tajnych Zastępczych Kursów Szkoły Podchorążych Rezerwy i Zastępczych Kursów Podoficerów Piechoty, a także przerzucanych do kraju oficerów, tzw. cichociemnych. Od 1943 roku w jednostkach podporządkowanych Komendzie Głównej AK tworzono kompanie i bataliony, od 1944 roku - pułki, brygady, dywizje, zgrupowania pułkowe i dywizyjne.
3. Pion
polityczny Polskiego Państwa Podziemnego
a. główne
polskie partie polityczne działające w konspiracji
–
Stronnictwo Narodowe (SN)
– Polska
Partia Socjalistyczna (PPS) w
konspiracji działała jako Wolność Równość Niepodległość (WRN)
–
Stronnictwo Ludowe (SL)
–
Stronnictwo Pracy (SP)
b.
utworzenie przez główne partie polityczne Politycznego Komitetu
Porozumiewawczego (PKP) – II 1940 r.
c. przekształcenie się PKP w Radę Jedności Narodowej (RJN) – I 1944 r.
4. Pion
administracyjny Polskiego Państwa Podziemnego
a.
utworzenie Delegatury Rządu Rzeczypospolitej na Kraj
b. na czele
Delegatury stał Delegat Rządu na Kraj
c. na szczeblu
centralnym utworzono departamenty, które odpowiadały przedwojennym
ministerstwom
d. na terenie całego kraju tworzono terenowe organizacje Delegatury
5.
Działalność ZWZ-AK
a. głównym
celem ZWZ i AK było przygotowanie ogólnokrajowego powstania zbrojnego
b. sabotaż –
udział Szarych Szeregów (zakonspirowane Harcerstwo Polskie)
Zespoły skupiające młodzież powyżej 18 lat tworzyły Grupy Szturmowe (GSz) pełniące służbę dywersyjną. W wyniku porozumienia Naczelnika Szarych Szeregów z komendantem Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej AK (Kedyw), GSz stały się oddziałami Kedywu. Pierwszą akcją bojową GSz było wysadzenie torów kolejowych pod Kraśnikiem, w ramach akcji Wieniec II, w noc sylwestrową 1942-1943. Na przełomie sierpnia i września 1943 r. z warszawskich GSz utworzono podległy Kedywowi batalion "Zośka". GSz wykonywały akcje dywersyjno-sabotażowe, odbijały więźniów, przeprowadzały zamachy na wysokich rangą funkcjonariuszy SS i policji. Wykonywaniem zamachów zajmowała się III kompania batalionu "Zośka", nosząca kryptonim "Agat", później "Pegaz".
c.
działalność dywersyjna
– akcje
zbrojne wymierzona w niemiecki transport i magazyny
–
organizacją działań dywersyjnych zajmowało się Kierownictwo Dywersji (Kedyw)
Kedyw – to nazwa organizacji bojowej, której skrót pochodzi od dwóch słów: kierownictwo dywersji. Powołany został w celu:
- prowadzenia dywersji i organizowania oddziałów partyzanckich,
- stosowania aktów terroru i odwetu wobec Niemców oraz likwidowanie zdrajców skazanych wyrokami sądów podziemnych,
- prowadzenia najszerzej pojętej obrony społeczeństwa.
Żołnierze Kedywu przechodzili szkolenia ogólno-wojskowe w konspiracyjnych szkołach podoficerskich i podchorążówkach oraz specjalne z zakresu dywersji bojowej.
d.
największe akcje zbrojne Armii Krajowej
– tzw. akcjapod Arsenałem – odbicie Janka Bytnara-„Rudego” (26 III 1943 r.)
– zamach nagen. SS Franza Kutscherę (1 II 1944 r.)
e. działalność wywiadowcza – np. zdobycie informacji o pociskach V-1 i rakietach V-2
6. Rząd
emigracyjny i Polskie Państwo Podziemne
a.
organizacje wchodzące w skład Polskiego Państwa Podziemnego uznawały władzę
rządu emigracyjnego
b. łączność
z krajem utrzymywano przy pomocy radiostacji i kurierów (np. Jan Karski, Jan
Nowak-Jeziorański)
– z Londynu do kraju przerzucano również specjalnie przeszkolonych do działań dywersyjnych tzw. cichociemnych
7. Niektóre
organizacje polityczne tworzyły odrębne formacje zbrojne:
a.
organizacje stworzone przez Stronnictwo Narodowe
– Narodowa
Organizacja Wojskowa (NOW)
– Narodowe
Siły Zbrojne (NSZ)
b. Bataliony Chłopskie – organizacja Stronnictwa Ludowego
8. Poza
strukturami Polskiego Państwa Podziemnego działały organizacje komunistyczne,
które nie uznawały rządu emigracyjnego i działały w porozumieniu ze Związkiem
Sowieckim.
a. Polska
Partia Robotnicza
b. Gwardia Ludowa – od 1944 r. działająca jako Armia Ludowa
Lekcja języka polskiego podczas tajnych kompletów
Kodeks Moralności Obywatelskiej - dokument napisany przez Departament Sprawiedliwości Delegatury Rządu na Kraj. Dokument powstał najprawdopodobniej w 1941 r. (chociaż wcześniej w literaturze podawano datę o dwa lata późniejszą). W założeniu jego autorów miał on w sposób jasny i klarowny wyznaczać granice prawne i etyczne, których Polakowi przekraczać nie wolno.
Najcięższe zbrodnie znalazły się w dziale pierwszym. Dotyczyły one zdrady państwa i narodu polskiego. Popełnienie którejkolwiek z nich równało się z wyrokiem śmierci. Życie miał tracić ten:
1. Kto zapiera się swego narodu.
2. Kto czynnie współdziała z wrogiem w jego walce, skierowanej przeciwko Państwu i Narodowi Polskiemu oraz jego sprzymierzeńcom.
3. Kto zwraca się do wroga z donosami na swych rodaków.
4. Kto nie udziela niezbędnego schronienia lub nie okazuje doraźnej koniecznej pomocy osobie ściganej przez wroga z powodu jego służby dla Państwa i Narodu Polskiego.
5. Kto w celu osłabienia ducha obronnego Narodu Polskiego podejmuje działania, mogące ducha tego osłabić.
Obywatelem nie jest ten…
Każdemu kto popełnił chociaż jedno z nich groziła utrata praw publicznych obywatelskich, praw honorowych i prawa wykonywania zawodu. Winnym był ten:
6. Kto bez nieodpartego przymusu służy u wroga.
7. Kto w czasie służby u wroga ma możność udzielać pomocy lub działać w interesie Państwa Narodu Polskiego, a działań takich nie podejmuje.
8. Kto w okresie walk z wrogiem, będąc z tytułu swego stanowiska obowiązany do udziału w tej walce – zachowuje całkowitą bierność.
9. Kto wykorzystuje zarządzenia wroga i bezkarność w ich stosowaniu dla własnej korzyści, a za szkodą dla Państwa i Narodu Polskiego.
10. Kto z niedbalstwa, przez próżność lub lekkomyślność ujawnia swym postępowaniem szczegóły pracy niepodległościowej, powodując tym szkodę dla Państwa i Narodu Polskiego.
Polakiem nie może nazywać się ten…
11. Kto utrzymuje z wrogiem zażyłą znajomość lub stosunki miłosne.
12. Kto bez poważnej i uzasadnionej potrzeby ośmiesza i krytykuje wobec wroga lub też publicznie – urządzenia, prawa i obyczaje Narodu Polskiego.
13. Kto dla zysku majątkowego wykorzystuje przymusowe położenia innej osoby i używa w stosunku do niej przemocy lub groźby zwrócenia się do wroga, bądź zastosowania jego rozporządzeń.
14. Kto bez nieodpartego przymusu bierze czynny udział w widowiskach teatrów, teatrzyków i w filmach oraz w innych imprezach, organizowanych przez wroga.
15. Kto posiadając dostateczne środki materialne, odmawia pomocy rodakom, poszkodowanym skutkiem działalności lub zarządzeń wroga.
16. Kto posiadając wystarczające środki do życia, zabiera pracę innym, kto, mimo swego dobrobytu, uchyla się od pomagania nędzy ludzkiej, kto nie poczuwa się do czynnej solidarności narodowej.
17. Kto uczęszcza do Kasyna Gry lub innych zakładów prowadzonych przez wroga.
Tylko świnie siedzą w szwabskim kinie
Za poniższe przestępstwa groziła kara publicznego napiętnowania
(np. bojkot towarzyski, konfiskata całego mienia)
Przestępstwa z czwartego działu popełniał ten:
18. Kto udaje Niemca dla korzystania z przemijającej wygody.
19. Kto korzystając ze szczegółowych warunków, wytworzonych przez okupację, zmienia zwyczajowo przyjęty w Polsce tryb postępowania.
20. Kto wyraża zadowolenie i pochwałę z powodu jakichkolwiek zarządzeń wroga.
21. Kto wyrzuca pieniądze dla dogodzenia sobie, widząc dookoła ludzką nędzę.
22. Kto uczęszcza do kin oraz na imprezy rozrywkowe, z których dochód przeznaczony jest dla wroga.
23. Kto nie ogranicza się w kupowaniu i czytaniu pracy gadzinowej do wypadków niezbędnej potrzeby.
24 Kto poddaje się i nie zwalcza zgubnego obyczaju rozpijania się, zapominając o stale ciążącym nań obowiązku zachowania godnej moralnej postawy.
25. Kto zachowuje się krzykliwe i niewłaściwie w miejscach i lokalach publicznych.
Cichociemni
.jpg)
