Klasa VII, WOP 27.03.2021 r.

 

Temat: Nowe ruchy polityczne na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX w.

Cel lekcji: 

• Zapoznam się z okolicznościami powstania ruchu socjalistycznego,narodowego oraz ludowego na ziemiach polskich 
• Będę potrafił-a wymienić najważniejsze założenia programowe Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Narodowo Demokratycznego, Polskiego Stronnictwa Ludowego 

1. Ruch socjalistyczny.

2. Ruch narodowy.

3. Rozwój ruchu ludowego.

W II połowie XIX w. na ziemiach polskich powstały liczne partie polityczne reprezentujące różne programy i grupy społeczne. Proszę, przypomnijcie sobie o potrzebie zbudowania nowego wzoru stosunków społecznych. Pamiętacie również, że szczególną uwagę zwracano na program zmian gospodarczych i społecznych, coraz ważniejsza stawała się kwestia robotnicza. Scena polityczna zaczęła ulegać wyraźnemu podziałowi na wspomnianą już na poprzednich zajęciach „lewicę” i „prawicę” polityczną.

Pamiętajcie również, że ze względu na specyficzną sytuację Polaków, kładziono duży nacisk nie tylko na kwestie społeczno–gospodarcze, ale i niepodległościowe. Część partii włączyła te hasła do swoich programów politycznych.

1  Ruch socjalistyczny

Proszę, abyście przypomnieli sobie z poprzednich zajęć czym jest socjalizm oraz jaka była jego geneza. Przypomnę, że jest to ideologia, która narodziła się jako sprzeciw ludzi wrażliwych na cudzą krzywdę i niesprawiedliwość społeczną (np. położenie robotników i ich rodzin). Studenci i inteligencja zaczęli tworzyć partie polityczne, aby móc bronić robotników. Z czasem w programach tych ugrupowań znalazły się inne żądania.

 Ruch socjalistyczny na ziemiach polskich rozpoczął się w latach 70. XIX wieku. W Królestwie Polskim była zakazana wszelka działalność polityczna, więc pierwsze organizacje zakładano w konspiracji.

W 1882 roku z inicjatywy Ludwika Waryńskiego powstała w Warszawie pierwsza polska partia polityczna - Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat, zwana Wielkim Proletariatem. W wyniku aresztowań jej działaczy przez władze carskie, partia przestała działać w 1886 r.

Do utworzenia kolejnej partii socjalistycznej doszło dopiero w Paryżu w 1892 r. podczas zjazdu mniejszych organizacji lewicowych, które uformowały Polską Partię Socjalistyczną (PPS). Uczestnicy Zjazdu Paryskiego postanowili stworzyć ze wszystkich grup socjalistycznych jednolitą organizację w zaborze rosyjskim, której celem walki będzie „samodzielna republika demokratyczna”.

W tak zwanym programie paryskim autorstwa Bolesława Limanowskiego za główne cele uznano walkę o niepodległość oraz przeprowadzenie reform społecznych. Na czele PPS stanął m.in. Józef Piłsudski oraz Stanisław Wojciechowski.

 Wspomniany program spotkał się ze sprzeciwem niektórych członków PPS, m.in. Róży Luksemburg i Feliksa Dzierżyńskiego, którzy jako zwolennicy internacjonalizmu (ideologia nawołująca do współpracy wszystkich robotników) sprzeciwiali się walce o wolną Polską. Odmienne podejście do tematu niepodległości zaowocowało podziałem polskiego ruchu socjalistycznego na dwa nurty:

1) niepodległościowy reprezentowany przez Polską Partię Socjalistyczną

2) internacjonalistyczny reprezentowany przez Socjaldemokrację Królestwa Polskiego 

Proszę o porównanie obu programów politycznych i zwrócenie uwagi na różnice programowe, podręcznik s. 118

Ruch narodowy

Początki polskich organizacji narodowych należy datować na okres lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX wieku, kiedy to ponownie obudziły się dążenia narodowe. W roku 1887 doszło do powstania Ligi Polskiej oraz Związku Młodzieży Patriotycznej „Zet”, który rok później włączono do wspomnianej Ligii.

W roku 1893 z inicjatywy m.in. Romana Dmowskiego przekształcono dawną Ligę Polską w Ligę Narodową. Do ostatniej zmiany nazwy (przed wybuchem wojny) doszło w 1897 roku, kiedy to Liga Narodowa zreorganizowała się i stała się Stronnictwem Narodowo–Demokratycznym (SND) działającym na obszarze wszystkich zaborów. Jej członkowie określali się mianem narodowców. Sama partia nazywana endecją, od skrótu ND.

Najwyższą wartością był naród, a podstawowym celem odzyskanie niepodległości i utworzenie państwa narodowego "Polska dla Polaków". 

Ponadto m.in.

• pragmatyzm polityczny - czyli ocena rzeczywistości,
• liczenie się z konkretnymi możliwościami i podejmowanie działań, które gwarantują skuteczność sprzeciwu wobec powstania zbrojnego
• praca organiczna
• rozwijanie świadomości narodowej wśród chłopów i robotników - wszystkie klasy społeczne powinny działać solidarnie (solidarność narodowa) i pracować nad możliwością odzyskania przez Polskę niepodległości
• sprzeciw wobec obecności Żydów w życiu politycznym i gospodarczym kraju
• bojkot decyzji władz niemieckich, współpraca Polski z Rosją
• walka z socjalizmem
• kultywowanie wartości narodowych
• patriotyczne wychowanie młodzieży i społeczeństwa

Ruch Ludowy              

Polski ruch ludowy zaczął kształtować się u schyłku XIX wieku. Podstawowym celem było uzyskanie równych praw politycznych i ekonomicznych dla chłopów oraz włączenia ich do walki o niepodległość Polski.

W 1895 r. powstało w Galicji Stronnictwo Ludowe, które w 1903 r. przekształciło się na Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL). PSL posiadał w swoim programie hasła dążenia do niepodległości Polski, jednakże nie zawsze były one tak silnie akcentowane jak pozostałe aspekty działalności. PSL dążył do znaczącej poprawy poziomu edukacji i standardu życia chłopów galicyjskich. Jednym z głównych działaczy Stronnictwa był Wincenty Witos.

Obowiązujące treści - podręcznik s. 118-122 oraz 128-129.

Sprawdź, czy po zapoznaniu się z tematem potrafisz odpowiedzieć na poniższe pytanie twierdząco.

1. Potrafię wskazać partie należące do ruchu socjalistycznego, narodowego i ludowego.

2. Potrafię wymienić najważniejsze założenia programowe Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Narodowo Demokratycznego, Polskiego Stronnictwa Ludowego.

3. Wiem kim byli: Józef Piłsudski, Roman Dmowski, Wincenty Witos.

4. Rozumiem pojęcia: endecja, internacjonalizm, solidaryzm narodowy.