KLasa I LO, język polski, 25.09.2021

 Lekcja 10

Temat: Pamiętaj o śmierci - wprowadzenie tematu.

Podręcznik, str. 117 i 118.

Motyw śmierci w średniowieczu miał ogromne znaczenie w teologii, filozofii i sztuce. Temat dość powszechnie eksponowano, aby wpoić ludziom myśl o nieuchronnym końcu życia.

Śmierć w średniowieczu, prezentacja tutaj:

Okrutność śmierci poznajcie.

Lekcja 11

Temat: Śmierć jako element egzystencji.

W średniowieczu śmierć postrzegano jako niezwykle istotny moment egzystencji człowieka. Zgon nie kończył wszystkiego, lecz był początkiem wieczności.

Teologia uczyła, że po śmierci następuje albo niebo, albo piekło. Do takiej chwili należy się więc odpowiednio przygotować, bo złe umieranie (np. narzekanie na ból, brak zgody z rodziną) może udaremnić trud dobrego życia.

Aby nauczyć wiernych, jak powinno się umierać, księża i zakonnicy stosowali kilka metod. Wygłaszano kazania, np. pogrzebowe. Układano pieśni, w których była mowa o rzeczach eschatologicznych. Modlono się o dobrą śmierć. Powstały odrębne gatunki sztuki, w których umieranie było podstawowym tematem. Były to: danse macabre i ars moriendi.

Definicja: Danse macabre (franc.)

‘taniec śmierci’; jeden z najpopularniejszych motywów w sztuce plastycznej i literaturze średniowiecznej, powstały pod koniec XIII wieku. Taniec śmierci przedstawiał korowód tytułowej postaci (zwykle kościotrupa) i reprezentantów różnych płci, wieku, zawodów, funkcji itd. Zadaniem danse macabre było uzmysłowienie równości wszystkich ludzi wobec śmierci.

Według Kościoła katolickiego niezwykle istotny był rytuał przejścia na drugą stronę, ponieważ jedynie „dobra śmierć” dawała duszy szanse na życie wieczne. Ważne stało się nie tylko, kto umiera i dlaczego umiera, lecz także jak umiera. Każdy wzorzec osobowy – rycerz, święty, władca – miał swój wzorzec dobrego umierania. Ars moriendi obowiązywała zresztą każdego, kto pretendował do miana dobrego chrześcijanina.

 

 Dla zainteresowanych

W Polsce motyw odzyskał popularność w baroku. Z tego okresu pochodzi jedna z najciekawszych realizacji tematu, czyli obraz z kościoła Bernardynów w Krakowie.

Jaki jest stosunek współczesnego społeczeństwa do śmierci? 

Pomocna w odpowiedzi może być animacja Walta Disneya

z lat 30tych ubiegłego wieku.

Lekcja 12

Temat: Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmierią.

Podręcznik, str. 118-120.

Ważne informacje:

Utwór to dialog Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, który odbywa się w kościele. W swojej wypowiedzi Śmierć wyjaśnia podstawowe prawdy wiary chrześcijańskiej oraz wylicza ludzi, których dosięgnie jej śmiercionośna kosa. Tekst stanowi tzw. exemplum, czyli przykład ku przestrodze, bowiem opowieść o spotkaniu człowieka ze Śmiercią ma wskazywać właściwą drogę błądzącym grzesznikom, kierując ich w stronę pokory i ubóstwa. Głównym przesłaniem autora jest uniwersalna prawda o tym, iż wobec śmierci wszyscy są równi.

Epoka

średniowiecze

Rodzaj

liryka

Gatunek

dialog moralistyczno-dydaktyczny, moralitet

Pierwsze wydanie
utwór został utrwalony w rękopisie Biblioteki Seminaryjnej w Płocku około 1463 r.

Główni bohaterowie
Polikarp, Śmierć

Wybrane cytaty

·         Polikarpus, tak wezwany,
Mędrzec wieliki, mistrz wybrany,
Prosił Boga o to prawie,
By uźrzał śmierć w jej postawie.

·         Wszytki moja kosa skarze 

W 2018 r. odnalezione zostało nieznane drukowane wydanie utworu pochodzące z 1542 roku. Oprócz tekstu Rozmowy… edycja zawiera dialog Śmierci z Kmotrem. Według Wiesława Wydry autorem tejże wersji drukowanej może być Mikołaj Rej. (źródło: naukawpolsce.pap.pl).

Prof. Wiesław Wydra o swoim odkryciu: to najprawdziwszy biały kruk. Odnaleziono całość tekstu (źródło: niezależna.pl)

Analiza utworu:

Zadanie 3 w klasie

Praca domowa, zadanie 1 i 2 z kart pracy.

Powtórz wiadomości o utworze "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmiercią".