Lekcja WOP klasa 6B 19/03/2022
Temat: Sejm Wielki i Konstytucja 3 Maja.
1. W latach 1788-92 w Warszawie obradował sejm, który podjął największą w XVIII wieku próbę reform Rzeczypospolitej.
KALENDARIUM
- 1788-1792 – obrady Sejmu Wielkiego (Czteroletniego)
- 20 października 1788 – uchwalenie zwiększenia liczby stałego wojska do 100 tys. żołnierzy
- 19 stycznia 1789 – zniesienie Rady Nieustającej
- 2 grudnia 1789 – czarna procesja w Warszawie
- 26 marca 1790 – uchwalenie ustawy skarbowej (zwanej ofiarą dziesiątego grosza)
- 24 marca 1791 – uchwalenie prawa o sejmikach
- 18 kwietnia 1791 – uchwalenie prawa o miastach
- 3 maja 1791 – uchwalenie Konstytucji
2. Sejm Czteroletni zwany Sejmem Wielkim dawał nadzieję na zmiany
w Rzeczypospolitej, miał przywrócić suwerenność i przyspieszyć reformy
gospodarcze kraju.
Sejm był skonfederowany, czyli decydował większością głosów (bez liberum veto).
Po dwóch latach do sejmu dołączył drugi komplet posłów (stąd nazwa „czteroletni”).
Marszałkiem sejmu był Stanisław Małachowski.
Sala Senatorska Zamku Królewskiego w Warszawie (miejsce uchwalenia Konstytucji 3 maja
NAJWAŻNIEJSZE POSTANOWIENIA SEJMU WIELKIEGO:
– zwiększenie armii do 100.000 żołnierzy (nie zostało to zrealizowane)
– nowe „Prawo o sejmikach” (m.in. pozbawienie szlachty-gołoty prawa głosu)
– nowe prawo o miastach królewskich (m.in. prawo mieszczan do
nietykalności osobistej, zakupu ziemi i otrzymywania urzędów)
3. Sejm Wielki uchwalił konstytucję wtedy, gdy na sali nieobecni byli
posłowie sprzeciwiający się wprowadzeniu ustawy, większość nie wróciła do
stolicy po świętach wielkanocnych.
NAJWAŻNIEJSZE POSTANOWIENIA KONSTYTUCJI 3 MAJA:
– Polska monarchią konstytucyjną z trójpodziałem władz
– monarchia dziedziczna (po Stanisławie Auguście Poniatowskim – dynastia Wettinów),
– zniesienie liberum veto (uchwały podejmowane większością głosów),
– posłowie reprezentantami całego narodu,
– sejm „stale gotowy” (zwoływany w razie potrzeby) zamiast co dwuletniej sesji,
– pozbawienie praw wyborczych szlachty-gołoty,
– wprowadzenie przedstawicieli mieszczan do sejmu (ale tylko z głosem doradczym),
– powołanie rządu
– Straży Praw z królem na czele,
– zagwarantowanie tolerancji religijnej (katolicyzm pozostał religią panującą),
– zagwarantowanie opieki państwowej dla chłopów (ale bez konkretnych zmian)
– obowiązek korekty konstytucji co 25 lat
Rzeczpospolita stawała się państwem unitarnym (jednolitym) zamiast unią.
Jan Matejko, Konstytucja 3 Maja, obraz z 1891 r.
4. Konstytucja 3 maja to druga konstytucja na świecie (po USA), a pierwsza
w Europie.
5. Dnia 27 kwietnia 1792 roku w Petersburgu podpisano akt konfederacji
przeciw konstytucji, ogłoszono go w Targowicy – miasteczku na Ukrainie.
KONFEDERACJA TARGOWICKA
- Następstwa: wojna polsko-rosyjska w obronie konstytucji (początkowe sukcesy – bitwa pod Zieleńcami po której ustanowiono order Virtuti Militari)
- przystąpienie króla do targowiczan – wstrzymanie walk, zwycięstwo Rosji
- 1793 – II rozbiór przez Rosję i Prusy (zaskoczenie nawet dla targowiczan): w Rzeczypospolitej zostało ok. 200 tys. km2 i ok. 4 mln ludności, czyli niecałe 30% terytorium i ludności sprzed rozbiorów
- sejm grodzieński -przywrócenie ustroju sprzed Sejmu Czteroletniego (ale bez liberum veto)
Słowo "targowica" jest w języku polskim synonimem najcięższej zdrady
narodu i państwa. Przywódcy konfederacji targowickiej dążyli do podziału
państwa na samodzielne prowincje i nie zamierzali poddać się prawom
ustanowionym przez Konstytucję 3 Maja.
6. Epilogiem wojny polsko-rosyjskiej w 1792 roku i rządów Targowicy był II
rozbiór Polski, dokonany w styczniu 1793 roku przez Rosję i Prusy.
Praca domowa
Praca ze źródłem. Przeczytaj tekst źródłowy z podręcznika ze strony numer 171 i odpowiedz na 2 pytania, które znajdują się na tej samej stronie pod tekstem źródłowym.