1LO 8.11.2025 r.

Temat: Narodowe Święto Niepodległości - quiz wiedzy o Polsce. 

Temat: Akty prawne regulujące obywatelstwo polskie oraz prawa i obowiązki obywateli RP.

Powszechna deklaracja praw człowieka w art. 15 głosi: 1. Każdy człowiek ma prawo do posiadania obywatelstwa. 2. Nie wolno nikogo pozbawiać samowolnie obywatelstwa ani nikomu odmawiać prawa do zmiany obywatelstwa.

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych w art. 24 głosi: 3. Każde dziecko ma prawo do nabycia obywatelstwa. Podobnie brzmi Konwencja o prawach dziecka w art. 7.

20 września 1954 r. na forum ONZ przyjęto Konwencję o statusie bezpaństwowców. Zgodnie z nią, państwa powinny przyznać apatrydom takie same prawa jak własnym obywatelom lub cudzoziemcom (Polska nie ratyfikowała tej konwencji).

Więcej inforamcji na stronie Straży

O Kartę Polaka mogą ubiegać się osoby polskiego pochodzenia, które z przyczyn historycznych i politycznych utraciły polskie obywatelstwo lub nigdy go nie posiadały, a są dzisiaj obywatelami państw powstałych w wyniku rozpadu ZSRR lub mający na ich terenie status bezpaństwowca. Zgodnie z ustawą z dnia 7 września 2007 roku, Karta Polaka może być przyznana osobie, która deklaruje przynależność do narodu polskiego i spełni łącznie następujące warunki:

• wykaże się podstawową znajomością języka polskiego i kultywowaniem polskich tradycji i zwyczajów;

• złoży (np. w polskiem konsulacie) pisemną deklarację przynależności do narodu polskiego;

• wykaże, że jest narodowości polskiej (np. przez przedstawienie aktów urodzenia jednego z rodziców lub dziadków albo obojga pradziadków) lub posiadała obywatelstwo polskie. O przynależności do narodu polskiego poświadczyć może również działająca na danym terenie organizacja polska lub polonijna.

Otrzymanie Karty Polaka nie oznacza przyznania obywatelstwa polskiego, przyznania prawa do osiedlania się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ani prawa przekraczania bez wizy granic Rzeczypospolitej Polskiej.

Osoba, która ma Kartę Polaka, może:

• bez opłat otrzymać wizę pobytową długoterminową uprawniającą do wielokrotnego przekraczania granicy Rzeczypospolitej Polskiej;
• podejmować na terenie Rzeczypospolitej Polskiej legalną pracę bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę;
• prowadzić w Polsce działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy;
• korzystać w Polsce z bezpłatnego systemu oświaty.

Utrata obywatelstwa

Warunki utraty obywatelstwa określa każde państwo w swoim wewnętrznym prawie. Najczęściej jednak stosowana jest zasada, również w Polsce, że obywatelstwa może zrzec się tylko sam obywatel, choć i w tym wypadku organy państwa dbają, by zrzeczenie się obywatelstwa nie prowadziło do bezpaństwowości.
Zgodnie z konwencją ONZ z 1954 roku należy unikać tworzenia apatrydów, tzn. osób nieposiadających żadnego obywatelstwa.

Obecnie w Polsce kwestię utraty obywatelstwa reguluje art. 34 ust. 2 Konstytucji RP:

„Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie”.

Przepis ten daje obywatelom polskim ochronę przed pozbawieniem ich obywatelstwa w drodze jednostronnej decyzji władz polskich. Jednocześnie art. 137 Konstytucji RP precyzuje, że do zrzeczenia się obywatelstwa wymagana jest zgoda Prezydenta Rzeczypospolitej:

„Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego”.

Zgodnie z art. 48 ust. 4 pkt 3 ustawy z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim wymaganym załącznikiem do wniosku o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego jest m.in. dokument stwierdzający posiadanie obywatelstwa innego państwa lub przyrzeczenie jego nadania. W ten sposób ustawodawca przewidział możliwość zmiany obywatelstwa (utratę obywatelstwa polskiego w celu nabycia obywatelstwa innego państwa), zaś ograniczył możliwość, aby obywatel polski stał się apatrydą.

Historia - polscy Żydzi, Polacy na Łotwie 

Warunkami utraty obywatelstwa mogą być np.:

• nabycie obywatelstwa innego państwa;
  Może to skutkować utratą obywatelstwa już posiadanego. W państwach demokratycznych zwyczajowo uznawane jest podwójne obywatelstwo, nawet jeżeli takiej możliwość nie wpisano w prawo;

• wstąpienie do służby wojskowej innego kraju;
  Istnieją kraje, które posiadają wojska najemne. Często są werbowani do nich byli żołnierze z innych państw (przykładem może być francuska Legia Cudzoziemska). Jeżeli jednak interesy państwa posiadajacego taką armię są sprzeczne z interesami kraju, którego dana osoba jest obywatelem, może ona utracić obywatelstwo;

• zawarcie małżeństwa z obywatelem innego państwa.
  Jest to dość rzadki przypadek.  Dotyczy sytuacji, kiedy kraj małżonka uznaje tylko jedno obywatelstwo. Także wtedy ważne są jednak uregulowania prawa międzynarodowego.

Czym jest numer PESEL

Numer PESEL to jedenastocyfrowy symbol numeryczny, który pozwala na łatwą identyfikację osoby, która go posiada. Numer PESEL zawiera datę urodzenia, numer porządkowy, oznaczenie płci oraz liczbę kontrolną.

Czy nr PESEL oznacza polskie obywatelstwo? 

- Nie! 

Obywatelstwo Unii Europejskiej

Obywatelstwo Unii Europejskiej wprowadzone zostało traktatem z Maastricht w 1992 roku oraz potwierdzone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej. Przyznane ono zostało wszystkim osobom posiadającym obywatelstwo państw członkowskich Unii Europejskiej, co oznacza, że przysługuje również obywatelom Polski.

Prawa przysługujące obywatelom Unii Europejskiej możemy podzielić na dwa obszary. Pierwszy to prawa podstawowe, wynikające z konstytucji państw członkowskich i wzmocnione tylko ochroną instytucji wspólnotowych, drugi to prawa obywateli Unii, wskazujące na ich równouprawnienie bez względu na państwo, z którego pochodzą.

Prawa obywateli Unii Europejskiej:

• Prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej ze strony władz innego państwa członkowskiego na terenie państwa trzeciego.
• Prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego oraz prawo zwrócenia się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.
• Prawo do pisemnego zwrócenia się do każdej instytucji lub organu Wspólnoty w jednym z języków państw europejskich.
• Prawo do swobodnego przemieszczania i osiedlania się na terenie państw członkowskich.
• Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do PE oraz w wyborach lokalnych w państwie członkowskim zamieszkania.

Obywatelstwo Unii Europejskiej nie wiąże się z żadnymi obowiązkami jednostki wobec wspólnot, choć w traktacie wprowadzającym obywatelstwo są one przewidziane.

Literatura dla bardzo dociekliwych

J. WIATR, Naród i państwo. Socjologiczne problemy kwestii narodowej, Warszawa 1969;

S. OSSOWSKI, O ojczyźnie i narodzie, Warszawa 1984;

B. ZIENTARA, Świt narodów europejskich, Warszawa 1985;

F. ZNANIECKI, Współczesne narody, Warszawa 1990;

E. GELLNER, Narody i nacjonalizm, Warszawa 1991;

K. POMIAN, Europa i jej narody, Warszawa 1992;

A. Kłoskowska, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1996.

T. Kizwalter, O nowoczesności narodów. Przypadek polski, Warszawa 1999.