Lekcja 2 WOP klasa 6B 29/01/2022

 Temat: W cieniu Wiednia. Kryzys Rzeczpospolitej w II polowie XVII wieku.

1. Kryzys państwa. Kryzys gospodarczy i jego przyczyny

Wojny Rzeczypospolitej w XVII w. – powstanie Chmielnickiego, szwedzki potop, długotrwała „okupacja” ziem litewskich i białoruskich Wielkiego Księstwa Litewskiego przez Rosję w latach 1655‑1660 („zapomniana wojna”) – doprowadziły do wyniszczenia gospodarki kraju.

Wojnie towarzyszyły grabieże, zarówno wojsk wroga, jak i własnych (nieopłaconych) lub sojuszniczych wojsk. Liczba ludności zmniejszyła się o ok. 30% i wynosiła ok. 6–7 mln. Większość gruntów leżała odłogiem. Produkcja zbóż zmniejszyła się tak znacznie, że bywały lata głodu (choć eksport zbóż zmalał do niewielkich rozmiarów w porównaniu z początkiem XVII wieku). Do tego doszły znaczne straty terytorialne, szczególnie na wschodzie kraju.

2. Kryzys ustrojowy państwa.

Wzrost znaczenia magnaterii w państwie spowodowany był osłabieniem władzy królewskiej. Władcy elekcyjni ograniczeni byli przepisami zawartymi w artykułach henrykowskich. 

3. Wojna polsko‑rosyjska 1654‑1667.

                                  Rozejm w Andruszewie

                                   

4. Wojny z Turcją 1667‑1699.

W 1684 roku Rzeczpospolita, pomimo możliwości zawarcia korzystnego pokoju z Turcją, przystąpiła do antytureckiej Ligi Świętej, którą tworzyły Austria, Wenecja, papiestwo i od roku 1686 Moskwa.

Wojska polskie podejmowały bez sukcesu wyprawy na posiadłości tureckie w Mołdawii (1686 i 1691). Wojnę zakończył w 1699 r. (już po śmierci króla Jana III) pokój w Karłowicach, mocą którego państwo polsko‑litewskie odzyskało Podole z twierdzą w Kamieńcu. W konsekwencji była to jedyna granica Rzeczpospolitej (z trzech, na których toczono walki), którą obroniono w wojnach XVII wieku.

W polityce wewnętrznej - szczególnie po Wiedniu - Jan III Sobieski, podobnie jak jego poprzednicy, zmagał się z opozycją magnacką i nie potrafił zapobiec postępującej anarchizacji państwa.