Lekcja WOP klasa 7 18/02/2023

Temat: Powstanie styczniowe. Wybuch i przebieg powstania.

1. Wybuch i przebieg powstania

a) 22 stycznia 1863 r. Komitet Centralny Narodowy przekształcił się Tymczasowy Rząd Narodowy i wydał Manifest, w którym: wezwał obywateli pod broo, ogłosił dwa dekrety uwłaszczeniowe. Ziemie mieli otrzymad na własnośd wszyscy chłopi ją dzierżawiący, a chłopi bezrolni mogli otrzymad ziemię w zamian za udział w powstaniu. Odszkodowanie dla właścicieli ziemskich miało zostad wypłacone przez skarb paostwa. Chciano wyzwolid Płock, w którym ujawnid miał się Tymczasowy Rząd Narodowy. Powstaocy zaatakowali 16 garnizonów rosyjskich lecz nie udało im się osiągnąd zamierzonych celów. Powstanie miało charakter wojny partyzanckiej.

b) W związku z wybuchem powstania Rosja i Prusy podpisały tzw. konwencję Alvenslebena, zgodnie z którą król pruski zobowiązał się pomóc carowi w stłumieniu powstania.

c) Pierwszym dyktatorem powstania został przybyły z Paryża Ludwik Mierosławski, który wkrótce opuścił kraj. Drugim dyktatorem został Marian Langiewicz, którego oddział odniósł kilka sukcesów na początku powstania. Niestety wkrótce został on zmuszony do przekroczenia granicy austriackiej.

d) Na jesieni 1863 r. powołano kolejnego dyktatora. Został nim Romuald Traugutt, który wydał dekret o reorganizacji sił zbrojnych i utworzył regularną armię powstaoczą. Wyznaczył jednocześnie komisarzy pełnomocnych, których zadaniem było dbad o realizowanie dekretów uwłaszczeniowych. Te działania uratowały powstanie przed upadkiem. Niestety został on w kwietniu 1864 r. aresztowany, a w sierpniu stracony. Powstanie chyliło się ku upadkowi.

e) Ostatnim oddziałem powstaoczym był oddział księdza Brzóski. Powstaocy walczyli w oddziałach zwanych partiami. Powstało również paostwo powstaocze, z własnym rządem, skarbem, sądem, pocztą i dyplomacją.

2. Skutki powstania styczniowego.

• aresztowano powstaoców i zsyłano na Sybir,
• konfiskowano majątki uczestnikom powstania,
• przekazywano skonfiskowaną ziemię w ręce urzędników carskich,
• nałożono na Królestwo kontrybucję (podatek wojenny) w wysokości 5%,
• wprowadzono stan wojenny na 50 lat,
• na Litwie, Białorusi i Ukrainie deportowano 7 tysięcy rodzin polskich w głąb Rosji, wprowadzono przymus wyprzedaży ziemi Rosjanom i wystąpiono przeciwko Kościołowi katolickiemu
• zlikwidowano odrębnośd Królestwa Polskiego: zlikwidowano Królestwo a na jego miejscu powstała prowincja rosyjska Kraj Nadwiślaoski, w której władzę sprawował generał – gubernator. Prowincja ta została podzielona na 10 guberni. Zlikwidowano wszystkie polskie urzędy, a istniejące urzędy podporządkowano ministerstwom w Petersburgu. Najważniejsze urzędy powierzano Rosjanom. Bank Polski przekształcono w filię banku rosyjskiego Kościół katolicki podporządkowano Kolegium Rzymskokatolickiemu w Petersburgu
• na ziemiach polskich nasiliła się rusyfikacja

1. Zapoznaj się z tekstem źródłowym. Następnie zaznacz właściwe dokończenia zdań.

 [15 stycznia 1863 r., Warszawa] Spotykałem [...] liczne oddziały piechoty i silne patrole kozackie. Gromadki ludzi stawały na ulicach, żywo rozmawiając; często dochodził z tych gromadek płacz i narzekania. [...] Punkt o 8-ej przyjechałem na miejsce. [...] Przyjęli mnie koledzy słowami: „Wiesz, pobór się odbył”. Cała groza otoczenia stanęła nam przed oczami. Czuliśmy wszyscy, że chwila ta ma znaczenie dziejowe, że bierzemy na swe sumienie całą odpowiedzialność za przyszłość ojczyzny. [...] Wszystkie wątpliwości, wszystkie motywy, za i przeciw, któreśmy rozważyli przy powzięciu uchwały dn. 3 stycznia, stawały znowu w umysłach naszych. „Pobór dokonany ma być hasłem powstania” – stanęło znowu pytanie jakby nierozstrzygnięte. [...] ostateczne postanowienie zarządzenia poboru zapadło wskutek parcia i stanowczego żądania Wielopolskiego. [...] dopiero między 1 a 2-gą w nocy pierwsze ofiary porwane zostały. Wziętych, partiami, pod silnym konwojem wojska, odprowadzano do cytadeli. [...] organizacja prawie wcale nie była dotknięta, dzięki zarządzonemu i wykonanemu wyprowadzeniu jej członków popisowych [tzn. najważniejszych] z miasta. [...] Maykowski Jan, ogromnie zdenerwowany, oświadczył, że o powstaniu nie może być mowy, bo przez dokonany pobór wszystko jest stracone [...]. Wielkiego trudu i długiego trzeba było czasu, żeby Maykowskiego uspokoić i przekonać o szaleństwie i bezowocności jego myśli... Następnie jednogłośnie postanowiliśmy, że uchwałę z dn. 3 stycznia należy wykonać i dać hasło do powstania. [...] Jakkolwiek lud wiejski nie był dostatecznie przygotowany, ale mieliśmy silną wiarę, że, idąc między lud wiejski z bronią w ręku i ogłoszonym prawem uwłaszczenia, zjednamy ten lud dla sprawy narodowej.

Źródło: Pamiętniki J.K. Jankowskiego, byłego członka i sekretarza rządu narodowego w powstaniu 1863–1864 [w:] Teksty źródłowe do nauki historii..., z. 54: Powstanie styczniowe, oprac. M. Dubiecki, Kraków 1924, s. 5–6.

 

Kierownictwo organizacji konspiracyjnej postanowiło, że hasłem do rozpoczęcia powstania będzie

A. pojawienie się wojsk rosyjskich na ulicach Warszawy.

B. rozpoczęcie wśród Polaków branki do armii rosyjskiej.

C. zawarcie porozumienia z chłopami o wspólnej walce.

D. zebranie meldunków z terenu dotyczących gotowości do powstania.

 

Organizatorzy powstania chcieli zdobyć poparcie mieszkańców wsi dzięki

A. rozdaniu broni ludności chłopskiej.

B. zatrzymaniu branki na terenach wiejskich.

C. ogłoszeniu uwłaszczenia chłopów.

D. ukryciu konspiratorów poza granicami miast.

 

2. Wpisz do odpowiednich rubryk tabeli litery odpowiadające argumentom „za” i „przeciw” decyzji o wybuchu powstania styczniowego.

A. Powstanie było słabo przygotowane i wybuchło w niekorzystnym momencie.

B. Oddziały powstańcze nie mogły prowadzić wyrównanej walki z przeważającymi siłami Rosjan.

C. Do powstania przystąpiło prawie 200 tys. osób, w tym ochotnicy z innych państw.

D. Branka zmusiła wielu młodych mężczyzn do stawienia oporu działaniom zaborcy.

E. Nie było sygnałów o możliwości rozpoczęcia konfliktu między państwami zaborczymi.
F. Podjęcie kolejnego zrywu naraziło Polaków na surowe represje i utratę szansy na autonomię.

G. Żadne państwo nie było zainteresowane udzieleniem powstańcom wsparcia militarnego.

H. Społeczeństwo polskie było dobrze zorganizowane w ramach państwa podziemnego.

I. Powstańcy planowali rozwiązać problem uwłaszczenia, co miało przeciągnąć chłopów na ich stronę.

J. Oczekiwano, że walkę przeciw caratowi podejmie również ludność mieszkająca na Litwie i Ukrainie.

Czy decyzja o wybuchu powstania styczniowego była słuszna?
Argumenty „za”	Argumenty „przeciw”