Klasa VIII, język polski 14.12.2024 r.
Temat: Pięciu kowboi i rycerz w zbroi. Pisownia wyrazów zakończonych na -i, -ji, -ii.
Przypomnij sobie nazwy przypadków
Wybór między końcówkami i a ii wiąże się głównie z poczuciem rodzimości lub obcości danego wyrazu.
Kiedy piszemy -i?
- Literę i (mimo że słyszymy ji) piszemy po samogłoskach (alei, twoi, stoi, boi się) i spółgłoskach oprócz c, s, z.
- Zakończenie -i mają rzeczowniki rodzime bądź też dawno zapożyczone (hrabi, głębi, ziemi).
- Ponadto wszystkie wyrazy zakończone na -ea (idea, Korea) w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku liczby pojedynczej mają końcówkę -i (idei, Korei).
- Podobnie jest z zakończeniami -aja, -eja, -ija, -oja i -yja (Maja – Mai, zawieja – zawiei, ostoja – ostoi, szyja – szyi).
Kiedy piszemy -ji?
Literę j piszemy w rzeczownikach zakończonych na -cja, -sja i -zja (kolacja, misja, wizja). W dopełniaczu, celowniku i miejscowniku liczby pojedynczej rzeczowniki te przybierają końcówki -cji, -sji i -zji (kolacji, misji, wizji).
Jak łatwo zauważyć, literę -j piszemy po spółgoskach c, s, z.
Kiedy piszemy -ii?
Zakończenie -ii w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku liczby pojedynczej mają wyrazy zapożyczone, które w mianowniku liczby pojedynczej kończą się na -ia (Portugalia – Portugalii, Klaudia – Klaudii, historia – historii, religia – religii, filozofia – filozofii, ortografia – ortografii, dynastii, filozofii, mafii, epidemii, empatii, Holandii itd. ).
Wyrazy zakończone na -nia
…komplikują sprawę. Tu trzeba zwrócić uwagę na wymowę.
W wyrazach zakończonych na -nia piszemy w dopełniaczu, celowniku i miejscowniku:
– -i, gdy w mianowniku wymawiamy -ńa (pustynia – pustyni, palarnia – palarni),
– -ii, gdy w mianowniku wymawiamy -nja (harmonia – harmonii, Dania – Danii).
Jest to jednak reguła ogólna. Warto pamiętać o wyrazach, które mają obce pochodzenie, i wówczas ta zasada nie będzie spełniona. Przykładowo Narnia czy Kalifornia mają końcówkę -nia, którą w mianowniku wymawiamy jako [nia]. Otrzymamy wobec tego zakończenie -ii, a więc Narnia – Narnii, Kalifornia – Kalifornii.
Ciekawym przypadkiem jest również imię Sonia. Otóż jeśli będziemy mieli na myśli angielskie lub niemieckie imię żeńskie, wówczas w dopełniaczu zapiszemy je jako Sonii, natomiast jeśli będzie to imię polskie lub rosyjskie, to poprawną formą dopełniacza będzie zapis przez jedno -i, tj. Soni.
A teraz garść trudnych przykładów:
placki z dyni i cukinii, jad żmii, nie po kolei, stać w linii, daj mydło tej flei, urodziny Mai i Julii, port w Gdyni, korale na szyi, lekcje historii sztuki
Ściąga
Sprawdź się!
Uzupełnij zdania właściwymi formami.
1. Był na
wieczorze (poezja) ……………………….śpiewanej.
2. Wziął udział w
(dyskusja)………………………. na temat kultury (Szwecja)…….
3. Zagrał rycerza
w lśniącej (zbroja)…………………………………
4. Na szlaku
wystraszył się (żmija)………………………………………..
5. Na
(szyja)………………………………….. było widać zaczerwienienie.
6. Wnikliwie
przyglądał się starej (fotografia)…………………………………….
7. Romantyczny
Eryk wręczył bukiecik (konwalia)…………………….. uroczej (Natalia)………………………….
8. W jego
(opinia) ………………………………….sztuka była znakomita.
9. Chłopiec nie
dostrzegł w tekście (ironia)…………………………….
10. Wykład z
(historia) ……………………..odbył się w (aula) …………………….
11. Otrzymała
bukiet (konwalia)……………, (hortensja)……………….i (lilia)………………
.jpg)
