Klasa 7b, j. polski - lekcje z 4.10.2025

Autor: pani Iza - października 05, 2025

Temat: Ojczyzna w książce zamknięta – omawiamy „Latarnika” Henryka Sienkiewicza.

1. Sylwetka Henryka Sienkiewicza.

Henryk Sienkiewicz (1846 –1916) – jeden z najbardziej znanych na świecie polskich pisarzy. Wywodził się z ubogiej rodziny ziemiańskiej. Już podczas studiów w Warszawie zainteresował się publicystyką i zaczął pisać artykuły prasowe pod pseudonimem Litwos. W wieku trzydziestu lat wyjechał do Stanów Zjednoczonych jako korespondent. Jego nowele (Latarnik, Sachem, Janko Muzykant) przyczyniły się do rozkwitu tego gatunku w literaturze polskiej XIX wieku. Kolejne lata upłynęły Sienkiewiczowi na podróżach. Zwiedził Konstantynopol, Ateny, Rzym, pojechał do Afryki (ślady tej podróży znaleźć można w Listach z Afryki oraz w powieści dla młodzieży pt. W pustyni i w puszczy).
Sławę i popularność przyniosły Sienkiewiczowi – drukowane początkowo w odcinkach na łamach prasy – powieści historyczne. Przywoływał w nich dramatyczne, ale i pełne bohaterstwa wydarzenia z historii narodu polskiego, ciekawą fabułę łączył z szeroko rozbudowanym tłem historycznym, sięgał do zakorzenionych w naszej kulturze wzorców osobowych. Trylogia (cykl trzech powieści: Ogniem i mieczem, Potop, Pan Wołodyjowski) ukazuje dzieje Polski w XVII wieku: wojny z Kozakami, najazd szwedzki oraz wojny z Turcją zakończone zwycięstwem wojsk polskich pod wodzą hetmana Jana Sobieskiego. Krzyżacy natomiast przenoszą czytelników w czasy zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem. Powieści historyczne, pisane przez Henryka Sienkiewicza „dla pokrzepienia serc” Polaków pod zaborami, stały się dla wielu późniejszych pokoleń literacką lekcją patriotyzmu. Największym zagranicznym sukcesem pisarza była powieść Quo vadis, przedstawiająca dramatyczne dzieje pierwszych chrześcijan w Rzymie za panowania cesarza Nerona. W 1900 roku uroczyście obchodzono jubileusz pracy twórczej pisarza – otrzymał wtedy dworek w Oblęgorku koło Kielc, gdzie dzisiaj znajduje się jego muzeum. W 1905 roku Henryk Sienkiewicz został, jako pierwszy z Polaków, uhonorowany za swoją twórczość literacką Nagrodą Nobla. W przemówieniu okolicznościowym powiedział wtedy o Polsce: „Głoszono ją podbitą, a oto nowy dowód, że umie zwyciężać!”. Sienkiewicz nie doczekał odzyskania niepodległości, zmarł w Szwajcarii w 1916 roku. Osiem lat później prochy pisarza sprowadzono do kraju i złożono w katedrze św. Jana w Warszawie.

2 Geneza utworu „Latarnik”.

Julian Horain, Listy z Kalifornii XIX, „Gazeta Polska”, 1877, nr 32

„Gazety nowojorskie doniosły o śmierci ziomka naszego, Siellawy, niegdyś obywatela gub. witebskiej. Poznałem go osobiście w czasie pobytu w Nowym Jorku, przeto mogę udzielić kilku szczegółów z jego życia i jeden psychologiczny. Śp. Siellawa (nie wiem, jakie miał imię chrzestne) był człowiek wysoko ukształcony, prawy i szlachetny. Miał wszakże jedną dziwną monomanię: wszędzie, gdziekolwiek przebywał, zdawało mu się, że go szpieguje, ściga i prześladuje jeden z rządów europejskich. Stąd też nigdzie nie mógł zagrzać na długo miejsca, a nawet z nikim utrzymać trwałych stosunków przyjaznych. Zdarzało się często, że po kilka miesięcy nie pokazywał się żadnemu z ziomków i zwykle nie wiedziano, gdzie mieszka. Gnany myślą, że go ścigają i prześladują, po opuszczeniu Europy (zdaje się w r. 1848) zwiedził Przylądek Dobrej Nadziei, Madagaskar, Australię, Amerykę Południową, Środkową i nareszcie Stany Zjednoczone. Powiadał mi nieraz, że za najszczęśliwsze chwile swojego życia uważa te parę lat. które przebył na międzymorzu Panama, spełniając obowiązek strażnika latarni morskiej przed portem Colon- Aspinwall. Obowiązkiem jego było o każdej szóstej godzinie zapalać lub gasić latarnię. Mieszkał o 10 mil od brzegu, sam jeden wśród morza na samotnej skale, której przez 26 miesięcy nie opuszczał. Co dwa tygodnie przywożono mu żywność (niekiedy żywe ptactwo lub barana, gdyż w tym klimacie mięso świeże pół dnia nie da się przechować). Raz mu przysłano pakę z gazetami i książkami polskimi – i to go wygnało z samotnego raju, w którym żył najszczęśliwszy, bez Ewy i węża, jak się sam wyrażał. W liczbie przysłanych książek była powieść Zygmunta Kaczkowskiego „Murdelio”. Otóż w pewien mglisty dzień Siellawa tak się zaczytał przy lampie w owej powieści, że wiecznym prawem zapomniał zapalić lampę latarnianą. To zmyliło z drogi jakiś okręt i o mało nie stało się powodem rozbicia. Zaskarżono strażnika i Siellawa stracił miejsce. Odtąd znienawidził książki, a każdego, którego podejrzewał o złe względem siebie zamiary, nazywał „Murdelio”. Przysłanie zaś książek przypisywał intrydze [caratu].

W Nowym Jorku pracował po aptekach. Cierpiąc bezsenność, używał morfiny czy innego jakiegoś niebezpiecznego lekarstwa i tym się podobno otruł. Dopiero w kilka dni po jego śmierci ziomkowie dowiedzieli się o tym i pośpieszyli pochować”.

3. Co zapamiętaliśmy z lektury? – test online dla wszystkich – blooket

4. Sprawdź siebie – podpisz obrazki zgodnie z treścią przeczytanej lektury.